دگرگونی‌ های جمعیتی پیروان ادیان در آفریقا

غفلت از فرایند دگرگونی‌ های جمعیتی پیروان ادیان اسلام و مسیحیت در قاره آفریقا به یک معنا غفلت از آینده دگرگونی‌ های جمعیتی جهان اسلام و مسیحیت محسوب می‌ شود.

به گزارش «موعود»، «محمد آقاجانی»، کار‌شناس ارشد ادیان و عرفان دانشگاه مذاهب اسلامی در گزارشی به بررسی دگرگونی‌ های جمعیتی پیروان ادیان اسلام و مسیحیت در قاره آفریقا تا چشم انداز ۲۰۵۰ پرداخته است که مشروح آن را در ادامه می‌ خوانید.

«کره زمین در طول نیم قرن گذشته شاهد رشد فزاینده سکنه خود بوده است. پژوهش‌ های اخیر سازمان ملل حاکی از رشد جمعیت جهان تا مرز ۷ میلیارد نفر در سال ۲۰۱۵ است. (۱) در خلال ۱۲ سال اخیر حدود ۱ میلیارد نفر به شمار جمعیت جهان افزوده شده است. برمبنای پیش‌ بینی‌ های این نهاد جمعیت زمین در سال ۲۰۳۰ به مرز ۵/۸ میلیارد نفر، در سال ۲۰۵۰ به مرز ۷/۹ میلیارد نفر و تا سال ۲۱۰۰ به مرز ۲/۱۱ میلیارد نفر افزایش خواهد یافت. (۲)

جمعیت آفریقا

برآوردهای آماری گویای این نکته هستند که آفریقا از سال ۱۹۵۰ تاکنون و تا چشم انداز ۲۰۵۰ از بالا‌ترین نرخ رشد جمعیتی برخوردار است. نیمی از رشد جمعیت جهان در حال و آینده (تا سال ۲۰۵۰) مربوط به ناحیه آفریقا است. این ناحیه در میان سایر قاره‌ های جهان با برخورداری از نرخ رشد سالیانه جمعیت ۵۵/۲ درصد (مابین سال‌ های ۲۰۱۵ - ۲۰۱۰) رتبه نخست افزایش جمعیت را از آن خود کرده است. از همین رو از میزان ۴/۲ میلیارد نفری که انتظار می‌ رود در محدوده سال‌ های ۲۰۵۰ - ۲۰۱۰ به جمعیت جهان افزوده شود، حدود ۳/۱ میلیارد نفر مربوطه به ناحیه آفریقا است. (۳) مرکز اصلی رشد جمعیتی قاره آفریقا نواحی شرقی، میانه و غربی است. (۴) به رغم درصد بالای جمعیت ناحیه آفریقای شمالی، نرخ رشد جمعیتی این بخش به نسبت سایر بخش‌ ها کمتر است. مجموع جمعیت این سه ناحیه از ۱۵۰ میلیون نفر در سال ۱۹۵۰ به ۱ میلیارد نفر در سال ۲۰۲۵ و ۲ میلیارد نفر تا سال ۲۱۰۰ خواهد رسید. (۵)

پیروان اسلام و مسیحیت در آفریقا تا چشم انداز ۲۰۵۰

مقایسه تطبیقی آمار سال‌ های ۱۹۱۰ و ۲۰۱۰ از جمعیت پیروان ادیان جهان گویای این نکته است که آفریقا به مثابه موطن ادیان بومی، به مرور در حال تبدیل شدن به سرزمین غالب مسیحیان و مسلمانان جهان است و به مرور از شمار پیروان ادیان بومی کاسته می‌ شود. (۶) بر مبنای داده‌ های آماری می‌ توان گفت شمار پیروان ادیان این دو دین تا سال ۲۰۵۰ دو برابر رشد خواهد کرد. (۷)

مسیحیت

مطابق روند جمعیتی اخیر و پیش‌ بینی تداوم این روند در قاره آفریقا می‌ توان گفت، آفریقا در کنار آمریکای لاتین تا سال ۲۰۵۰ به مرکز اصلی جهان مسیحیت تبدیل خواهد شد. مسیحیت با نفوذ به ناحیه جنوب آفریقا و اسلام با نفوذ به ناحیه شمال آفریقا با شتاب روز افزونی در حال رشد هستند. (۸) آفریقا در خلال سده اخیر به کانون تحولات جمعیت ادیان جهان بدل شده است. بر این اساس غفلت از فرایند این تحولات، به یک معنا غفلت از آینده دگرگونی‌ های جمعیتی جهان اسلام و مسیحیت محسوب می‌ شود. بیشترین رشد پیروان مسیحیت در سده بیستم مربوط به ناحیه آفریقا بوده است. شمار مسیحیان قاره آفریقا از حدود ۶/۱۱ میلیون تن در سال ۱۹۹۰ به مرز ۴۹۴ میلیون نفر در سال ۲۰۱۰ رسیده است. (۹) تقریبا از هر ۴ نفر مسیحی ۱ نفر در قاره آفریقا زندگی می‌ کند. (۱۰) شمار مسیحیان آفریقا که در سال ۱۹۱۰ حدود ۹ درصد از کل جمعیت را به خود اختصاص داده بودند، در سال ۲۰۱۰ به ۶۳ درصد از کل جمعیت این قاره رسیده است. این افزایش را می‌ توان در نوع خود انفجار رشد پیروان مسیحیت در قاره آفریقا قلمداد نمود. (۱۱)

این رشد فزاینده حکایت از تغییر قلمرو جهان مسیحیت (Christendom) دارد، که از آغاز تاریخ میلادی تا اوایل سده گذشته (۱۹۰۰) در تصرف اروپا بود. (۱۲) برطبق پیش بینی‌ ها شمار پیروان مسیحیت از سال ۲۰۱۰ - ۲۰۱۵ به بعد که حدود ۵۱۷ میلیون نفر است تا سال ۲۰۵۰ حدود ۱/۱ میلیارد نفر خواهد شد. (۱۳)

اسلام

شمار مسلمانان قاره آفریقا که در سال ۱۹۱۰به حدود ۴۰ میلیون نفر می‌ رسید در سال ۲۰۱۰ به مرز ۴۲۶ میلیون نفر رسیده است. (۱۴) حدود یک پنجم مسلمانان جهان (۹/۱۹) اکنون در ناحیه شمال آفریقا و شرق میانه ساکن هستند. جمعیت مسلمانان در این ناحیه تا سال ۲۰۳۰ با بیش از یک سوم رشد (۳۷ درصد) مواجه خواهد شد. به عبارت دیگر شمار مسلمان این ناحیه از حدود ۹/۳۲۱ میلیون نفر در سال ۲۰۱۰ به ۵/۴۳۹ میلیون نفر در سال ۲۰۳۰ خواهد رسید. (۱۵) جمعیت مسلمانان ناحیه شاخ آفریقا نیز تا سال ۲۰۳۰ با رشد ۶۰ درصدی مواجه شده و از حدود ۵/۲۴۲ میلیون نفر در سال ۲۰۱۰ به مرز ۹/۳۸۵ میلیون نفر در سال ۲۰۳۰ خواهد رسید. (۱۶)

نکات اصلی جمعیت‌ شناسی تطبیقی مسلمان و مسیحیان آفریقا

۱. ساختار سنی:

تقریبا نیمی از مسلمانان (۴۶%) و مسیحیان (۴۱%) آفریقا زیر ۱۵ سال قرار دارند. (۱۷)

۲. نرخ باروری

میانگین نرخ باروری مسلمانان (۶/۵ کودک بر‌ای هر زن) بیشتر از مسیحیان (۵/۴ کودک برای هر زن) آفریقا می‌ باشد. (۱۸)

۳. شمار پیروان هر دو دین یاد شده در آفریقا از سال ۱۹۰۰ به بعد رو به افزایش بوده که البته چنانچه از نمودار ذیل پیداست رشد مسیحیان بسیار بیشتر از رشد مسلمانان می‌ باشد. (۱۹)

پی نوشت‌ ها:

World Population Prospects، ۲۰۱۵، p. ۱ - WORLD POPULATION TO ۲۳۰۰، ۲۰۰۴، p. ۵. ۱

World Population Prospects، ۲۰۱۵، p. ۲ ۲.

Ibid. p. ۳. ۳

. WORLD POPULATION TO ۲۳۰۰، ۲۰۰۴، p. ۲۸۴

Ibid، p. ۲۹. ۵

۶. Johnson & Grim، ۲۰۱۳، p. ۱۱

۷. Pew، ۲۰۱۵، p. ۱۶۳-۱۶۴

۸.. Johnson & Grim، ۲۰۱۳، p. ۱۱

۹. Ibid، p. ۸۱-۸۲

۱۰. Pew، ۲۰۱۱، p. ۹

۱۱. Pew، ۲۰۱۱، p۱۰

۱۲. Johnson & Grim، ۲۰۱۳، p. ۱۴۰

۱۳. pew، ۲۰۱۵، p. ۱۶۳-۱۶۴

۱۴. ibid، p. ۸۱

۱۵. pew، ۲۰۱۱، p. ۸۹

۱۶. ibid، p. ۱۰۵

۱۷. pew، ۲۰۱۵، p. ۱۶۴

۱۸. ibid، p. ۱۶۴

۱۹. pew/Islam & Christianity in Sub-sahran Africa.

۲۰.. Johnson & Grim، ۲۰۱۳، p. ۱۱۶، ۱۱۷

منابع

. WORLD POPULATION TO 2300, UNITED NATIONS,NEW YORK, 2004.

. The Future of world Religions:population Growth Projections,2010-2050,pew,2015,

.Global Christianity:A Report On The Size And Distribution Of World Christian Population/PEW/USA/2011.

.Pew Forum On Religion and Public Life/Islam & Christianity in Sub-sahran Africa/ at : www.pewforum.org/

.The Future of the Global Muslim population,projections for 2010-2030,pew,2015

.The World s Religions in Figures,An Introduction to International Religious Demography,

Todd M.Johnson and Brian J.Grim,Wiley-Blackwell,UK,2013

.World PopulationProspects,united nations,2015

منبع: خبرگزاری قرآنی